Zoektocht naar AI-toepassingen: ‘Staar je niet blind op die ene killer app’

Sinds de doorbraak van ChatGPT twee jaar geleden beseft elk bedrijf dat artificiële intelligentie (AI) grote kansen biedt. Om de zoektocht naar zinvolle toepassingen van AI in goede banen te leiden, heeft Supply Chain Media samen met Carlos Cordon een mindmap opgesteld. Tijdens Webinar Wednesday geeft de IMD-professor tekst en uitleg. ‘Kies niet voor de leuke gadgets, maar ga voor substantiële verbeteringen.’ 

Door Marcel te Lindert

Sinds de doorbraak van ChatGPT eind 2022 mag AI rekenen op een grote belangstelling van CEO’s. ‘Zij zijn ervan overtuigd dat AI veel van hun problemen zal oplossen. Niet alleen omdat ze dat echt geloven, maar ook omdat ze dat nodig hebben. Veel bedrijven kampen met stijgende kosten en zien zich genoodzaakt om efficiënter te opereren. Dankzij ChatGPT realiseren ze zich wat de mogelijkheden zijn van AI in het algemeen en generatieve AI (GenAI) in het bijzonder’, stelt Carlos Cordon. Hij is hoogleraar strategie en supply chain aan IMD Business School en is samen met Martijn Lofvers van Supply Chain Media oprichter van Supply Chain Companions.

Toch heeft twee jaar later nog maar 14 procent van de bedrijven GenAI geïmplementeerd in hun supply chain, blijkt uit onderzoek van Gartner. Dat lijkt weinig, maar Cordon maakt zich geen zorgen. ‘Veel bedrijven beginnen met een proof of concept. Pas als dat aanslaat, implementeren ze de technologie op grote schaal. Daar komt bij dat rondom AI veel vraagtekens bestaan, denk aan privacy en cybersecurity. Daarom zijn bedrijven voorzichtig, maar ze weten dat ze hoe dan ook met de technologie aan de slag moeten. Dat blijkt uit hetzelfde onderzoek, waarin staat dat 50 procent de komende twaalf maanden met GenAI aan de slag gaat.’

Toenemende wet- en regelgeving

Samen met Lofvers heeft Cordon een mindmap over AI in supply chain opgesteld. Daarvoor hebben ze allereerst de belangrijkste trends in kaart gebracht. Eén daarvan is de toenemende wet- en regelgeving, zoals de Corporate Sustainability Reporting Directive (CSRD) die bedrijven dwingt om hun CO₂-emissies in kaart te brengen. ‘Met name voor de scope 3-emissies zijn enorm veel data uit de hele supply chain nodig. Bedrijven hebben niet de mensen en middelen om die data op traditionele manier te verzamelen’, stelt Cordon. ‘De huidige duurzaamheidsrapportages zijn al drie keer zo groot als de financiële jaarverslagen. Nu dreigen die nog eens met een factor 10 toe te nemen. Alleen door in te zetten op digitalisering, kunnen we zulke omvangrijke rapportages opstellen.’

Stap twee bestaat uit het analyseren van de impact die deze trends hebben op bedrijven. Cordon wijst op de CFO die het investeringsbudget moet verdelen. Dat is extra lastig nu binnen veel bedrijven een groot deel van het budget opgaat aan migratie naar SAP S/4 HANA, de nieuwe versie van dit ERP-systeem. Menige CFO wijst daarom op de grote verstoringen van de afgelopen jaren, die veel bedrijven hebben weten te doorstaan met vaak niet meer dan Excel als tool. Waarom is dat nu niet goed genoeg meer? ‘Omdat veel supply chain professionals het vakgebied met een burn-out hebben verlaten. Ze hebben veel werk verzet om hun bedrijf overeind te houden, maar de tol was groot. We hebben slimmere tools nodig om alle verstoringen op een betere manier te managen.’

Weerbaarheid en wendbaarheid

Wat zijn de uitdagingen in de supply chain? Om antwoord op die vraag te geven, haalt Lofvers een gezamenlijk onderzoek van Supply Chain Media en adviesbureau Efeso aan. Daarin wordt weerbaarheid en wendbaarheid als belangrijkste uitdaging genoemd, gevolgd door kostenreductie. Dat implementatie van AI pas op de vijfde plaats staat, vindt Cordon niet vreemd. Hij wijst erop dat AI niet een doel op zich, maar een middel is. ‘Adoptie van AI kan juist helpen om je supply chain weerbaarder en wendbaarder te maken. En ook om kosten te besparen.’

Voordat Cordon ingaat op de oplossingen die AI kan leveren, benadrukt hij dat toepassing van deze technologie niet nieuw is. Klassieke vormen van AI zoals lineair programmeren zijn de afgelopen tien tot twintig jaar op grote schaal geïmplementeerd. ‘Waarom AI nu zo in de belangstelling staat, is de userinterface. Mensen zijn verrast door het gemak waarmee ChatGPT kan worden gebruikt. Als we een vraag stellen, krijgen we een helder antwoord terug’, legt de IMD-professor uit. ‘Hoe belangrijk een goede userinterface is, hebben we gezien aan het succes van de iPhone.’

‘Mensen blijven altijd nodig’

Onderzoek laat zien dat productie- en supply chain planning als belangrijkste toepassingsgebied van AI wordt gezien, gevolgd door forecasting. ‘Dat zijn taken die gepaard gaan met veel handmatig werk. AI kan helpen om dat te elimineren’, stelt Cordon. ‘In sommige bedrijven is de accuraatheid van de forecast door inzet van AI verbeterd van 60 naar 70 procent. Dat is heel veel in supply chain. Verwacht echter niet dat je de accuraatheid van 60 naar 90 procent kunt laten stijgen. En zorg dat de menselijke inbreng gewaarborgd blijft. Die zullen we altijd nodig hebben.’

Als voorbeeld van een toepassing verwijst Lofvers naar Heineken, dat met behulp van GenAI een chatbot voor de operators in de brouwerijen heeft ontwikkeld. Die chatbot is gevoed met de historische logfiles van alle machines. Als een operator een probleem heeft, geeft de chatbot na analyse van de logfiles aan wat de meest waarschijnlijke oorzaak is. Met als gevolg dat de operator veel problemen zelf kan oplossen zonder een onderhoudsmonteur te hoeven bellen. ‘We hebben het al eerder gezegd: de waarde van een dergelijke toepassing zit ’m vooral in de gemakkelijke userinterface’, aldus Cordon.

Substantiële verbeteringen

Cordon onderscheidt de mogelijke toepassingen naar de toegevoegde waarde die ze opleveren. Sommige toepassingen leiden tot substantiële verbeteringen, zoals het gebruik van AI voor forecasting, procesoptimalisatie, voorspellend onderhoud, duurzaamheid en supply chain netwerk-design. Andere toepassingen zoals robots en digital twins leveren minder voordeel op, maar zijn zeker de moeite waard. ‘En inzet van AI om het papierwerk te minimaliseren of de kwaliteit te controleren leveren geen grote verbeteringen op, maar zijn wel nuttig omdat ze een oplossing vormen voor het tekort aan personeel.’

Om te illustreren wat AI kan betekenen op het gebied van forecasting, wijst Cordon op Data Analyst, de nieuwe tool van ChatGTP voor het analyseren van grafieken en tabellen. ‘Begin dit jaar kon je met ChatGPT nog geen wiskundige berekeningen uitvoeren. Maar nu krijg je na uploaden van een grafiek een indrukwekkende analyse van de onderliggende data en patronen. Met een paar klikken kan iedereen op deze manier inzicht krijgen in bijvoorbeeld de ontwikkeling en fluctuatie in de vraag. Voorheen moesten we daarvoor een beroep doen op slimme mensen die goed waren in prompting, maar die zijn straks niet meer nodig.’

Niet blindstaren op killerapplicatie

Als belangrijkste barrière voor een succesvolle toepassing van AI noemt Cordon de hoge verwachtingen. Veel mensen zijn op zoek naar die ene killerapplicatie waarmee ze het verschil kunnen maken. ‘Maar dat is niet realistisch. De grote waarde van AI zit juist in een breed scala aan kleinere toepassingen’, stelt Cordon. ‘Daarnaast zijn veel mensen terughoudend, daarbij wijzend op de fouten die AI maakt. Dat is niet terecht. Wij zijn gewend om een nieuw model in de vorm van een spreadsheet eerst te valideren voordat we die inzetten in de supply chain. Datzelfde zullen we ook met AI-modellen doen.’

Cordon adviseert als eerste om te starten met het opschonen van data. ‘Dat is de meest saaie klus in supply chain, maar wel een klus die moet gebeuren. Kies vervolgens een concrete toepassing en leer van de ervaringen. Ga voor substantiële verbeteringen. Wie voor de leuke gadgets gaat die geen waarde opleveren, zal zien dat de interesse voor AI snel verflauwt. En denk goed na over de userinterface. Die van GenAI is de meest gebruiksvriendelijke, wat bijdraagt aan snelle adoptie’, stelt Cordon. ‘En vergeet tot slot niet om een roadmap op te stellen. Geef daarin aan wat je wel, maar ook wat je niet wilt doen. Want het grote gevaar is dat we te veel tegelijk willen.’