Terugval MKB-maakindustrie in derde kwartaal is meer dan een zomerdip

Het derde kwartaal van de Economische Barometer van de MKB-maakindustrie is traditioneel hét kwartaal waarin de bedrijvigheid door de zomervakantie op een lager pitje staat. Dit geldt zeker voor de uitkomsten van de barometer van Q3 in 2024. Bovendien zijn de verwachtingen voor het vierde kwartaal in twee jaar tijd niet zo somber geweest.

Ieder kwartaal doet Koninklijke Metaalunie onderzoek onder haar leden naar de stand van zaken in de MKB-maakindustrie. Gevraagd wordt onder meer naar orderpositie, export en personeel. De winstgevendheid van de maakindustrie neemt ook dit kwartaal weer iets af. Op de vraag naar de belangrijkste belemmering in de bedrijfsvoering, antwoordt een groot deel van de respondenten dat dit onvoldoende vraag uit de markt is (van 34% naar 47%). De op één na grootste belemmering is het tekort aan personeel.

Binnenlandse orderpositie

Op de vraag hoe ondernemers uit de MKB-maakindustrie de binnenlandse orderpositie waarderen, reageren evenveel ondernemers positief als negatief (21% positief, 58% neutraal en 21% negatief). Een dergelijke lage score werd vier jaar geleden voor het laatst gerapporteerd. Opvallend hierbij is de negatieve score van de machinebouwers; maar liefst 31 procent waardeert de orderpositie als negatief.

Zoals gebruikelijk in het derde kwartaal nam de ontwikkeling van de binnenlandse orderpositie ten opzichte van het tweede kwartaal per saldo af. Dat gold voor 30 procent van de respondenten, terwijl bij 18 procent sprake was van een toename. De verwachtingen voor de binnenlandse orderpositie in het vierde kwartaal zijn sterk afgenomen in vergelijking met het vorige kwartaal. Toen verwachtte 19 procent een groei van de orderpositie, terwijl nu 3 procent een verdere afname verwacht.

Ontwikkeling exportportefeuille

Van de respondenten exporteert 45 procent zelf. Bij deze bedrijven is het aandeel export 36 procent van de totale omzet. Voor de ontwikkeling van de exportportefeuille geldt nagenoeg hetzelfde als voor het binnenland: veel bedrijven melden dat de portefeuille in het derde kwartaal is afgenomen. Dit contrasteert met de positieve verwachtingen van drie maanden eerder. Ook de waardering van ondernemers over hun huidige exportportefeuille nam dit kwartaal af. 18 procent is tevreden, terwijl een kwart ontevreden is over de orderpositie.

Voor het vierde kwartaal verwacht 30 procent van de ondernemers een verdere verslechtering van de buitenlandse orderpositie, terwijl slechts 13 procent een verbetering verwacht. Ondanks de afname van het aantal orders, schommelt de gemiddelde orderportefeuille met bijna twaalf weken nog steeds rond het gemiddelde van de afgelopen drie jaar.

Meer vast personeel

Bij de barometer-respondenten werken gemiddeld 18,6 medewerkers. Hiervan is 16 fte vast in dienst en gemiddeld 2,6 fte wordt ingeleend. Het aandeel bedrijven dat meer vast personeel in dienst heeft, is in het derde kwartaal van 2024 weer iets toegenomen. Bij 8 procent van de respondenten nam het aantal vaste krachten af, bij 10 procent juist toe. Voor het flexibele personeel geldt het omgekeerde: net iets meer bedrijven melden een afname dan een toename van dit aandeel.

Zoals gebruikelijk de afgelopen jaren heeft rond de 50 procent van de bedrijven vacatures openstaan. Gemiddeld gaat het om 2,2 fte aan vacatures, een aantal dat overeenkomt met 5,4 procent van het totale personeelsbestand. Dit zijn wel iets minder vacatures dan aan het einde van het tweede kwartaal. Van de openstaande vacatures verwacht 80 procent van de respondenten deze in te vullen, meer dan gemiddeld in het afgelopen jaar.

Winstgevendheid bedrijven

De winstgevendheid van de bedrijven is helemaal in lijn met de ontwikkeling van de orderpositie. Na het hoogtepunt in het tweede kwartaal van 2022, toen ruim driekwart winst maakte, is dat aantal in het derde kwartaal van 2024 teruggelopen tot 64 procent. Een kwart van de bedrijven geeft aan quitte te draaien, en één op de acht bedrijven maakt verlies. De ontwikkeling van het bedrijfsresultaat nam in het derde kwartaal af ten opzichte van Q2. Een trend die vergelijkbaar is met die van het eerste kwartaal van 2024 en het derde kwartaal van 2023.

Koninklijke Metaalunie noemt de waardering van het bedrijfsresultaat, afgezet tegen de overige antwoorden in deze editie van de Economische Barometer, ‘nog behoorlijk’. Een derde van de respondenten is positief, 55 procent neutraal en 3 procent negatief. Voor het vierde kwartaal van 2024 wordt een vergelijkbare score verwacht als in het derde kwartaal. 25 procent van de respondenten verwacht een beter resultaat, terwijl eveneens 25 procent een slechter bedrijfsresultaat voorziet. De rest denkt dat het resultaat gelijk blijft.