Neurowetenschapper geeft lesje gedragsverandering aan Topsector Logistiek

Vanuit de gesubsidieerde programma’s van de Topsector Logistiek zijn mooie innovaties op het gebied van logistiek en duurzaamheid tot stand gekomen. Maar wat als bedrijven uit zichzelf moeten verduurzamen? Emissieloos transporteren en het recyclen van eindproducten gaat niet vanzelf, dat vraagt om gedragsverandering. Neurowetenschapper en bedrijfskundige Ayca Szapora gaf tijdens het op 11 september in Rotterdam gehouden Topsector Logistiek Festival tips om dit in gang te zetten. ‘We moeten ons zoogdierenbrein nieuwe routines aanleren.’

Door Harm Beerens

Binnen de Topsector Logistiek lopen programma’s om de logistiek in Nederland concurrerend en emissieloos te maken. Om te laten zien wat er is bereikt, organiseerde de topsector een festival in De Kuip. De 800 aanwezigen werden in een videoboodschap toegesproken door Mark Harbers, minister van Infrastructuur en Waterstaat. Hij benadrukte het belang van logistiek en supply chain voor de Nederlandse economie. De sector is goed voor 14 procent van het bruto binnenlands product. ‘Zonder jullie staat alles stil, blijven de supermarkten leeg, worden pakketjes niet bezorgd en ligt de bouw van woonwijken stil.’ Ook over behaalde resultaten van de topsector was hij te spreken. Stikstofreductie in bouwlogistiek, afvaltransport over water, zero-emissie stadslogistiek… Het zijn volgens Harbers ‘projecten om trots op te zijn’.

Niet al te veel reden tot juichen

Maar al te veel reden tot juichen was er ook weer niet in De Kuip. Er liggen fikse uitdagingen in het verschiet, benadrukte Harbers, met name op het gebied van circulariteit en duurzaamheid. ‘Verduurzaming heeft op dit moment de hoogste prioriteit’, beaamde voorzitter van de Topsector Logistiek Aad Veenman, die als eerste het podium beklom. De voormalige NS-topman noemde als voorbeeld de zero-emissiezones die in 2025 in meer dan dertig steden moeten zijn ingevoerd. ‘Dat wordt nog best spannend. Ook omdat we in Nederland komende jaren van het gas afgaan en er dus steeds meer druk op het elektriciteitsnet komt.’ Er is volgens Veenman dus nog veel werk aan de winkel.

Een enorme klus

Misschien wel de grootste uitdaging is dat er een cultuuromslag nodig is, bleek tijdens de breakout-sessies. Op het gebied van carbon accounting, multimodaal transport en circulaire supply chains zijn er onder aanvoering van de Topsector Logistiek weliswaar mooie resultaten geboekt, maar de bedoeling is dat het bedrijfsleven dit straks zelf oppakt. ‘Wij hebben binnen een topsector-project samen met Royal Haskoning DHV voor één product de CO₂-uitstoot in kaart gebracht. Als we dat straks voor alle SKU’s moeten gaan doen, wordt dat een enorme klus’, constateerde Ruben van de Kraats van bouwgroothandel Tabs. ‘Onze leveranciers zitten over de hele wereld en je merkt dat de meesten van hen nog totaal niet met CO₂-rapportages bezig zijn. Daar moeten onze inkopers ze op gaan aanspreken, maar dat betekent nogal wat.’

Bedrijven staan niet te springen

Ook voor hergebruik van grondstoffen is een mentaliteitsverandering nodig, stelde Gerwin Zomer van het Brightlands Institute for Supply Chain Innovation die een topsector-programma over circulariteit leidde. ‘Het lineaire denken, met verkoop van een eindproduct als laatste stap, zit nu eenmaal ingebakken in onze bedrijfsmodellen. Product-as-a-Service staat nog in de kinderschoenen en bedrijven staan niet te springen om oude producten terug te moeten nemen. Vanuit de EU komt er momenteel wetgeving op gang waarin dit wordt afgedwongen, voor bijvoorbeeld batterijen van elektrische auto’s, en we staan aan de vooravond van een grote supply chain-transitie, maar vanzelf gaat dit zeker niet.’

Zoogdierenbrein wil geen pijn

Neurowetenschapper Ayca Szapora (foto) snapt wel waarom bedrijven niet zomaar uit zichzelf voor duurzaamheid kiezen, vertelde ze in haar keynote. ‘Mensen begrijpen heel goed dat ze moeten verduurzamen, maar in de praktijk kiezen ze voor datgene wat ze de minste moeite kost. Dat is nu eenmaal ons zoogdierenbrein. In je reptielenbrein reageer je op zaken als levensgevaar, maar ons zoogdierenbrein is gericht op plezier maken en het verminderen van pijn. En alles wat moeite kost, zoals het aanleren van duurzaam gedrag, ziet ons brein als pijn en probeert het te vermijden. Als je dat weet, kun je het ook manipuleren. Zet op kantoor een kan water op je bureau, verplaats het koffieapparaat naar het einde van de gang, en je gaat minder koffiedrinken. Om duurzaam gedrag te stimuleren, zul je mensen ook nieuwe routines moeten aanleren.’

Maar er zijn volgens Szapora ook andere drivers die verandering tot stand brengen: passie en urgentie. Als de urgentie van iets maar groot genoeg wordt, spreken we volgens haar vanzelf ons reptielenbrein aan. Wellicht dat de wetgeving rondom CO₂-uitstoot en circulariteit van grondstoffen deze urgentie voor de logistiek gaat bieden. Dan komt de gedragsverandering vanzelf.