McKinsey aan de schandpaal

Roekeloos bezuinigen op noodzakelijk onderhoud bij pretpark Disney om de kortetermijnwinst op te voeren, met dodelijke ongelukken tot gevolg. Ervaren personeel ontslaan en de beloningen van topmanagers flink opschroeven, daarmee maatschappelijke ontwrichting en ongelijkheid in de hand werkend. Autoritaire regimes in Rusland, China en Saoedi-Arabië adviseren hoe ze hun macht kunnen vergroten, zonder hierbij morele vraagtekens te zetten. Een marketingcampagne voor zwaar verslavende pijnstillers ontwikkelen, resulterend in een omzetboost voor de farmaceut, en duizenden gebruikers die sterven aan een overdosis. Het is slechts een greep uit de schandaalverhalen die door de auteurs Walt Bogdanich en Michael Forsythe zijn gebundeld in het boek ‘De Macht van McKinsey’.

Door Harm Beerens

De auteurs zijn er duidelijk op uit het grote McKinsey eens flink van zijn voetstuk te stoten. Dit voelt soms eenzijdig. McKinsey is een enorm adviesbureau dat in zijn geschiedenis vrijwel alle grote bedrijven en overheidsinstanties van de wereld heeft geadviseerd. Dit zal ongetwijfeld ook heel vaak goed zijn gegaan, denk je soms bij het lezen. Met 34.000 (ex-)medewerkers, kantoren in 130 steden en activiteiten in 65 landen is het Amerikaanse consultancybedrijf misschien wel de marktleider in strategisch managementadvies. Medewerkers en oud-medewerkers vormen een hecht en machtig alumni-netwerk, waarvan velen na hun dienstverband hoge maatschappelijke posities bekleden. Denk aan onze eigen minister van Buitenlandse Zaken Wopke Hoekstra. Kun je die allemaal de schuld geven van de fouten die in het verleden ergens in de wereld zijn gemaakt?

Verrijken van weinigen

Toch hebben de twee criticasters wel degelijk een punt als ze constateren dat McKinsey in zijn adviezen wel erg de oren laat hangen naar de directe, financiële belangen van de opdrachtgevers, dus de mensen waardoor ze worden ingehuurd. Voor het belang van de mensen op de werkvloer en de rest van de maatschappij heeft het veel minder oog. Die opdrachtgevers zijn veelal de topmanagers van een bedrijf of de regeringsleiders van een land en zij hebben soms andere belangen dan de rest van de organisatie. Als McKinsey dan adviseert om rigoureus te snoeien in het personeelsbestand, downsizen in consultancyjargon, zijn medewerkers de dupe, maar zien topmanagers hun aandelenopties in waarde stijgen. ‘Het verrijken van weinigen ten nadele van de velen’, noemen Bogdanich en Forsythe dit. Zeker in deze tijd, nu het verschil tussen arm en rijk zulke problematische vormen begint aan te nemen en bedrijven de transitie richting langetermijnduurzaamheid moeten maken, zou je van een prestigieus adviesbureau als McKinsey toch anders verwachten.

Is ‘De Macht van McKinsey’ nu een goed boek? Vanuit journalistiek oogpunt zeer zeker wel. Het is bewonderenswaardig hoe doorwrocht de auteurs hun aantijgingen onderbouwen en staven met feiten. Bij ieder hoofdstuk, waarin telkens één schandaal wordt besproken, worden honderden officiële bronnen vermeld. Ook wisten de journalisten allerlei ‘geheime’ documenten in handen te krijgen, die McKinsey zelf graag onder de pet had willen houden, zoals powerpointslides waarin de discutabele adviezen met bullets staan opgesomd. Dat is journalistiek gezien een topprestatie, ook gezien de hoeveelheid tegenwerking die ze ongetwijfeld hebben gehad. Een trots en machtig instituut als McKinsey zal er veel aan gelegen zijn geweest om dit boek niet te laten verschijnen, dus niks dan lof dat ze zich hierdoor niet hebben laten weerhouden.

Moreel kompas

Is het boek ook een aanrader voor supply chain-directeuren? Ja ook. Niet omdat er nu zoveel concrete tips in staan, maar vooral vanwege de onderliggende boodschap: vertrouw niet blind op wat een extern bureau jou adviseert, ook al klinkt dit nog zo aanlokkelijk in de oren. Ontwikkel als leider vooral zelf een moreel kompas. Adviesbureaus pretenderen onafhankelijk te zijn, maar zoals het boek duidelijk laat zien zijn het ook gewoon commerciële bedrijven die (veel) geld willen verdienen. Consultants hebben hun menselijke zwakheden en de neiging om opdrachtgevers soms naar de mond te praten. Als opdrachtgevers niet meer zelf nadenken en zich verschuilen achter de adviezen van externe bureaus, kunnen de meest verschrikkelijke rampen ontstaan. U bent gewaarschuwd.