De OPEX van automatisering

Tijdens een boeiend bezoek aan China had ik de gelegenheid om een van de grote logistieke technologiebedrijven te bezoeken. Net als de concurrenten is dit bedrijf al een jaar of acht aan het proberen om de dure last-mile-bezorging te automatiseren door bezorgrobots: kleine autonome karretjes die per ronde enkele tientallen pakketjes kunnen afleveren. Eigenlijk is het niet eens afleveren trouwens, want de klant moet na identificatie zelf een deurtje openen om het pakketje eruit te nemen.

De ingenieurs van het bedrijf vertelden me dat de robots inmiddels worden ‘uitgefaseerd’. Het was me al opgevallen dat ik hier en daar nogal wat slapende robotjes op straat had gezien. De eerste belangrijke reden is dat de klant ze niet wil. In China is de meeste bezorging – net als in Nederland – ‘attended delivery’. Dat betekent dat de klant thuis moet zijn om het pakketje in ontvangst te nemen. Meestal is die klant echter niet thuis. Veel gaat daarom al via pakketpunten. Maar als de koerier toch thuis moet afleveren, gaat deze bellen met de klant en spreekt bilateraal een tijdstip en locatie af waar het pakketje kan worden overgedragen. De robots blijken niet in staat tot dit soort informele coördinatie.

OPEX hoger dan verwacht

Naast het gedragsaspect is er echter ook een belangrijke, kostengedreven reden om de robotjes uit te faseren: de operationele kosten (OPEX in goed Engels) blijken veel hoger uit te vallen dan verwacht. Bij de robotjes gaat het dan met name om onderhoud en reparatie. Vooral de bewegende delen hebben hiermee te maken. De aanschafkosten (CAPEX) van robots zijn de afgelopen jaren spectaculair gedaald. Het aantal robots dat in Chinese fabrieken draait, is duizelingwekkend. Maar alles wat beweegt, kan stukgaan en vergt onderhoud. Dat onderhoud is duur; duurder dan een bezorger. En nog veel problematischer: onderhoudspersoneel is schaars; schaarser dan bezorgers.

Ontwerpers van nieuwe, autonome bezorgrobots proberen inmiddels om het aantal bewegende delen van die robots fors te reduceren, om zo de kans op slijtage en breuk te verminderen. In veel gevallen leidt dat tot hogere CAPEX omdat het dan om duurdere onderdelen gaat. De hoop is om de OPEX uiteindelijk te verminderen.

Schaarste aan ingenieurs

De vraag is of we hier in Europa wel voldoende zicht hebben op de OPEX van automatisering. Hardware-onderhoud is niet alleen duur, maar de ingenieurs die dit moeten doen zijn bovendien schaars. Ook voor geavanceerde software zou dit nog wel eens een issue kunnen zijn. Met name het onderhoud van steeds meer masterdata telt fors in de operationele kosten. Het zou goed zijn hier meer zicht op te krijgen vóór de investering wordt gedaan. Anders is goedkoop duurkoop.

Jan Fransoo, hoogleraar Operations en Logistiek Management aan de Tilburg School of Economics and Management