Aanklacht tegen de destructieve impact van consultants

‘De Consultancy Industrie’ is een maatschappelijke aanklacht tegen de destructieve impact van consultants op de maatschappij. Als je het boek leest, snap je niet dat een bedrijf überhaupt nog consultants inhuurt, zoveel nadelen sommen de auteurs op  aan de hand van voorbeelden. De kosten zijn veel hoger dan wanneer een organisatie investeert in het eigen vermogen om de klus te klaren. Uitbesteden blokkeert innovatie en ontwikkeling van kennis en deskundigheid. Het werk dat consultants uitvoeren, is bovendien van veel lager niveau dan wanneer een bedrijf dit zelf doet.

De rol van adviesbureaus is in de loop der jaren veranderd. De eerste strategische adviesbureaus, McKinsey, Boston Consulting Group en Bain & Company, ontstonden begin twintigste eeuw in Amerika en richtten zich op kostencalculaties en de scientific management-principes van Frederick Taylor. Toen topmanagers op een gegeven moment zagen dat ze de winst van hun bedrijf ook op een andere manier konden verhogen, door acquisities of brute kostenbesparingen, gingen de consultants zich hierop richten. Met hun gelikte Powerpoints en hoogdravende theorieën verleenden ze legitimiteit aan de controversiële besluiten van directies. In plaats van het geven van inhoudelijk advies werden ze vooral heel goed in ‘de indruk wekken dat ze waarde scheppen’, aldus de auteurs Mazzucato en Collington.

In het begin van het boek denk je als lezer nog dat consultants gehaaid zijn en geld willen verdienen, maar gaandeweg wordt de boodschap verontrustender. Op het gebied van klimaatverandering bijvoorbeeld kan de consultancywereld leiden tot een ‘existentiële bedreiging’. Bedrijven die geen zin hebben om te verduurzamen of hun CO_2-footprint te verlagen, huren de bureaus in voor greenwashing. Ze laten modellen ontwikkelen waarmee duurzaamheid zodanig wordt gemeten dat ze er zo gunstig mogelijk uitkomen. Gevolg: in 2018 waren er maar liefst 600 verschillende Environmental, Social & Governance (ESG)-ratings in omloop! ‘Deze wekken de indruk dat er normen worden nageleefd, maar zorgen feitelijk voor het stagneren van zinvolle, effectieve en verantwoordelijke reacties op de klimaatcrisis’, aldus de auteurs.

De Consultancy Industrie is een indrukwekkend boek. Het is allemaal wat langdradig opgeschreven, ook omdat de auteurs hun beschuldigingen goed willen onderbouwen, maar de boodschap is glashelder. Een boek om maatschappijbreed over door te praten.

‘De Consultancy Industrie – Hoe consultants bedrijven verzwakken, overheden uithollen, economieën schaden’ (2023), Mariana Mazzucato en Rosie Collington, Nieuw Amsterdam, 352 blz., €27,99