Ruimtelijke strategie cruciaal voor realiseren circulaire economie

Een Ruimtelijke Circulaire Economie Strategie (RCES) is noodzakelijk om de circulaire transitie te laten slagen, vinden vier van de tien Nederlandse gemeenten. Zij stellen dat daarbij ook meer aandacht voor werklocaties vereist is. Ruim 80 procent van de gemeenten verwacht dat de circulaire economie daar namelijk om meer en ook andere ruimte gaat vragen. Dat zijn bevindingen uit de 2023-editie van de Gemeentebenchmark circulaire economie van Stec Groep.

Het gros van de gemeenten (82%) verwacht meer vraag naar ruimte op werklocaties door de circulaire transitie. Ook denken veel gemeenten (38%) dat de ruimtevraag van bedrijven verandert. ‘Steeds meer gemeenten zijn zich ervan bewust dat de transitie naar een circulaire economie ook een ruimtelijke transitie is’, meldt Jorik van der Wiel, medior adviseur bij Stec Groep en projectleider van de benchmark. Tegelijk vinden gemeenten het lastig te bepalen hoeveel en welk soort ruimte precies nodig is. Het gebrek aan data en inzicht speelt gemeenten hierbij parten.

Zo blijkt uit de benchmark dat ongeveer de helft van de gemeenten niet weet wat bedrijven op hun werklocaties nu precies aan circulariteit doen. Negen van de tien gemeenten hebben bijvoorbeeld geen zicht op de reststromen die op een werklocatie rondgaan en de circulaire potentie daarvan. ‘Inzicht in de omvang, aard en potentie van reststromen op werklocaties is een relatief laagdrempelige manier om ondernemers te enthousiasmeren en eerste motiverende stappen te zetten in de circulaire economie’, aldus Van der Wiel.

Meer aandacht voor circulaire economie in werklocatiebeleid

Een groeiend aantal gemeenten (45%) heeft in haar werklocatiebeleid specifiek aandacht voor de circulaire economie. Sinds de vorige benchmark uit 2020 is er sprake van een verdubbeling. Tegelijk is er nog een grote groep gemeenten zonder visie of strategie. Vooral kleinere gemeenten blijven ver achter, terwijl bedrijven ook hier te maken krijgen met circulariteit. En hoewel 80 procent van de gemeenten hier wel iemand voor heeft aangesteld, is het gebrek aan capaciteit en budgetten voor veel gemeenten een probleem om echt circulaire meters te maken.

Ook het werklocatiebeleid zélf is steeds meer circulair

Stec Groep heeft in de benchmark gekeken hoe circulair het gemeentelijk werklocatiebeleid op zichzelf is. Ruimte is immers, net als grondstoffen, een schaars goed. Door het toepassen van circulaire principes als hergebruik en het niet onnodig in gebruik nemen van nieuwe ruimte voor werklocaties kunnen bedrijven en gemeenten de beschikbare ruimte zo duurzaam en circulair mogelijk inzetten.

Uit de benchmark blijkt dat gemeenten het beter benutten van bestaande werklocaties hoog op de agenda hebben staan. Ruim een derde (35%) van hen geeft aan dat het huidige ruimtegebruik beter kan. Bijvoorbeeld door beschikbare bouwhoogtes volledig te benutten of door ‘het juiste bedrijf op de juiste plaats’. Verschillende gemeenten hebben dit soort kansen in beeld gebracht of zijn hiermee bezig.

Tegelijk geeft het merendeel van de gemeenten (70%) aan dat ook nieuwe werklocaties nodig zijn. Om nieuwe en groeiende circulaire bedrijven te faciliteren, maar ook als schuifruimte om bestaande werklocaties te verduurzamen en circulair te maken. Door de krapte op de bedrijventerreinenmarkt ontbreekt het in veel gemeenten (40%) aan deze ruimte. Het valt op dat gemeenten die nu wél werklocaties te verdelen hebben, vaak nog maar beperkt circulaire eisen stellen aan de nieuwkomers.

Ruimtelijke Circulaire Economie Strategie als breekijzer

Gemeenten zijn kortom steeds meer, maar nog niet optimaal, voorbereid op het ruimtelijk faciliteren van de circulaire economie. Het opstellen van een specifieke Ruimtelijke Circulaire Economie Strategie kan volgens 40 procent van hen hierbij helpen. Zij zien vooral meerwaarde in zo’n strategie op regionaal niveau; circulariteit overstijgt immers de gemeentegrenzen. Bijna 75 procent van de gemeenten ziet regionale samenwerking en afspraken rondom werklocaties ook als succesvoorwaarde voor ontwikkeling van de circulaire economie.