Zoeken naar de optimale balans tussen kosten en CO2-uitstoot

Er zijn duizend-en-een maatregelen waarmee je de CO₂-uitstoot in je supply chain kunt reduceren. Maar welke maatregelen leveren de grootste resultaten op? En wegen die op tegen de implementatiekosten van die maatregelen? Supply chain network design geeft antwoorden op deze vragen, blijkt tijdens een webinar van Supply Chain Media en softwareproducent AIMMS. ‘Het helpt je om de ‘‘sweet spot’’ te vinden tussen kosten, winstgevendheid, servicelevels en emissies.’

Door Marcel te Lindert

Wat is de optimale locatie voor een nieuwe staalfabriek in Brazilië? Facundo Olivero weet het antwoord. Eerst toont hij een kaart met het ontwerp van een supply chain die alleen geoptimaliseerd is op kosten. Die laat zien dat de beste locatie landinwaarts in het noorden van Brazilië ligt. Vervolgens toont hij dezelfde kaart op het scherm, maar dan met een ontwerp geoptimaliseerd op zowel kosten als CO₂-uitstoot. De staalfabriek ligt nog steeds in het noorden van Brazilië, maar dan iets meer richting de kust.

‘De locatie is slechts een klein beetje verschoven, maar de impact op de CO₂-uitstoot is enorm’, verklaart Olivero, supply chain consultant bij AIMMS. ‘In het tweede scenario ligt de locatie zo dicht mogelijk bij de belangrijkste leverancier van grondstoffen. Daardoor wordt de uitstoot van het transport van grondstoffen vrijwel volledig geëlimineerd. Als je alleen kijkt naar kosten, is het logisch om te kiezen voor de eerste locatie: een locatie die nu optimaal is, maar niet over een paar jaar als je moet gaan betalen voor de CO₂-uitstoot.’

Scenario’s doorrekenen en visualiseren

AIMMS is gespecialiseerd in dit soort vraagstukken. Het Haarlemse bedrijf ontwikkelt software voor supply chain network design, oftewel het ontwerpen van supply chains. ‘Wij stellen bedrijven in staat een digitale kopie van hun supply chain te maken. Vervolgens kunnen die bedrijven verschillende scenario’s doorrekenen en visualiseren. Met name die visualisatie is erg belangrijk. Je ziet op het scherm hoe de supply chain verandert als je verschillende scenario’s doorvoert’, meldt Zoë Kokje Schouten, business director supply chain solutions bij AIMMS.

Supply chain network design laat zien wat het optimale ontwerp van de supply chain is op basis van de factoren die het bedrijf belangrijk acht. Meestal draait het om kosten, winstgevendheid of servicelevels, maar AIMSS noemt ook CO₂-footprint als factor. ‘Je kunt optimaliseren op één van die factoren, maar ook op alle factoren tegelijk. Supply chain network design helpt je om de juiste afweging te maken en de ‘‘sweet spot’’ tussen kosten, winstgevendheid, servicelevels en emissies te vinden’, stelt Kokje Schouten.

Reduceren in plaats van compenseren

Natuurlijk, duurzaamheid staat al langer op de agenda van veel bedrijven. Maar de noodzaak om eigen supply chains te verduurzamen, neemt toe. ‘Veel bedrijven zijn gestart met het compenseren van hun eigen CO₂-uitstoot door te investeren in projecten elders in de wereld die resulteren in reductie van de uitstoot. Maar nu ontkomen bedrijven er niet aan om ook hun eigen uitstoot te reduceren. Omdat klanten en medewerkers daarom vragen, maar ook omdat het uitstoten van CO₂ financiële impact zal hebben. Denk aan wet- en regelgeving, belastingvoordelen en boetes.’

Het ‘decarboniseren’ van supply chains start met een nulmeting. Hoe ziet de huidige supply chain eruit en hoe groot is de CO₂-uitstoot? Het opstellen van dit basismodel neemt enkele weken tot een maand in beslag, stelt Olivero. ‘Daarna is het zaak om te analyseren waar die CO₂-uitstoot vandaan komt. Gaat het om scope 1-emissies, oftewel uitstoot die we direct met onze eigen fabrieken en distributiecentra veroorzaken? Of gaat het om indirecte uitstoot door bijvoorbeeld de energie die we inkopen (scope 2-emissies) of de grondstoffen die we ontvangen van onze leveranciers (scope 3-emissies)? Het overgrote deel van de uitstoot wordt verderop in de supply chain veroorzaakt.’

Trade-off tussen kosten en emissies

De tweede stap is het draaien van scenario’s om de uitstoot te reduceren. Wat als we grondstoffen inkopen bij een andere leverancier? Wat als we een distributiecentrum sluiten of een andere transportmodaliteit inzetten? ‘Elke maatregel kunnen we doorrekenen. Het is zaak om te weten wat de kosten van die maatregel zijn en wat de impact is op de uitstoot’, verklaart Olivero. ‘Zelfs de kleinste maatregel kan impact hebben op de hele supply chain. Als je dat met een spreadsheet wilt doorrekenen, blijf je eeuwig bezig. Met een tool voor supply chain network design zie je binnen een paar minuten wat de impact is.’

Met name het vinden van de al genoemde sweet spot tussen kosten, winstgevendheid, servicelevels en emissies kan een uitdaging zijn. ‘Als je kosten en emissies tegen elkaar wilt afwegen, kun je invoeren hoeveel je nu of straks betaalt voor elke ton CO₂ die je uitstoot. Sommige bedrijven maken grafieken met daarin de trade-off tussen kosten en CO₂-uitstoot’, zegt Olivero. In een dergelijke grafiek worden de supply chain-kosten uitgezet tegen de uitstoot. Dat stelt bedrijven in staat de juiste afweging te maken en positie te kiezen in die grafiek. ‘Vervolgens is het zaak te bepalen welke maatregelen nodig zijn om die positie te bereiken.’ 

Contraproductieve maatregelen

In feite is dat de derde en laatste stap: het vaststellen van de duurzaamheidsstrategie. Welke set van maatregelen moeten we uitvoeren? In welke delen van de supply chain en op welk moment? Moeten we focussen op het reduceren van de beladingsgraad of op het inzetten van andere transportmodaliteiten? Moeten we dichter bij de afzetmarkt gaan produceren of genoegen nemen met langere doorlooptijden? Olivero: ‘Het gaat om het CO₂-reductiepotentieel van de mogelijke maatregelen, maar ook om de investeringen die daarvoor nodig zijn. En wat veel bedrijven vergeten: de samenhang tussen al die maatregelen. Misschien zijn er maatregelen die elkaar versterken en leiden tot extra CO₂-reductie, maar er zijn misschien ook maatregelen die contraproductief zijn.’

Veel bedrijven focussen nu op hun CO₂-footprint, maar daar hoeft het volgens AIMMS niet bij te blijven. Supply chain network design kan ook gebruikt worden om bijvoorbeeld het energieverbruik, het waterverbruik en het aandeel gerecyclede grondstoffen te optimaliseren. AIMMS is bezig de eigen tool op die punten verder te ontwikkelen. Als voorbeeld noemt Kokje Schouten het gebruik van klimaatdata voor het blootleggen van risico’s in de supply chain. ‘Neem bijvoorbeeld de huidige droogte in Spanje, die grote impact kan hebben op de supply chain in die regio. Inzicht in de risico’s helpt bedrijven om de juiste maatregelen te nemen en verstoringen te voorkomen. Binnenkort komen we met functionaliteit hiervoor.’