Jan Fransoo: ‘Impact van oorlog in Oekraïne op supply chain is veel groter dan van corona’

De gevolgen van Covid-19 op internationale supply chains zijn nog volop voelbaar. Toch heeft corona nauwelijks impact gehad op hoe bedrijven hun toevoerketens inrichten. De import vanuit China is alleen maar gegroeid. De oorlog in Oekraïne daarentegen is een totaal ander verhaal, betoogde hoogleraar Jan Fransoo vorige week tijdens zijn Ad van Goor-lezing in Amersfoort. ‘De geopolitieke onzekerheid die dit met zich meebrengt, dwingt bedrijven enorme voorraden aan te houden. Dan kan er een moment komen dat die niet meer opwegen tegen de productievoordelen die China biedt.’

Door Harm Beerens

Het is een vraagstuk dat momenteel in menig boardroom wordt gewikt en gewogen: blijven we alles in China sourcen of spreiden we de risico’s en verplaatsen we (een deel van) de productie naar een land dat geopolitiek minder gevoelig ligt? Volgens Jan Fransoo (foto), die tijdens de coronacrisis landelijke bekendheid kreeg door zijn adviesrol richting RIVM over de distributie van vaccinaties, is de wereld door de inval van Rusland in Oekraïne ingrijpend veranderd en dreigt er een tweedeling tussen landen die de agressie veroordelen en landen die zich op de vlakte houden en zelf misschien ook wel overwegen hun territorium uit te breiden. ‘Het Westen is er binnen een maand in geslaagd een land als Rusland vrijwel volledig van de wereldeconomie af te sluiten. Stel nu dat zoiets ook met China gebeurt, mocht het besluiten Taiwan binnen te vallen. Alleen al de mogelijkheid dat het kán gebeuren, heeft vergaande gevolgen.’

Apple gaat in India produceren

Voor veel bedrijven is het terugtrekken van (complexe) productieactiviteiten uit China praktisch gezien onmogelijk, ook al zouden ze het willen. Niet alleen vanwege de kosten, maar veel meer nog door de hele infrastructuur van kennis, technologie en toeleveranciers die in China is opgebouwd en die geen enkel ander land kan evenaren. Toch zijn er wel degelijk bedrijven die beginnen te bewegen. Fransoo haalt een nieuwsbericht over Apple aan waarin wordt aangekondigd dat een groot deel van de iPhone 14-mobieltjes voortaan in India wordt geproduceerd. ‘Steeds meer bedrijven bereiden zich voor op een wereldorde die in twee kampen is verdeeld. Om risico’s te spreiden, verplaatsen bedrijven delen van hun productie naar landen die qua koudeoorlogsdreiging minder gevoelig liggen, zoals bijvoorbeeld Indonesië of Vietnam. Dit fenomeen wordt ook wel friend shoring genoemd, een variant op reshoring.’

Voorraadkosten worden te hoog

Fransoo benadrukt dat hij geen econoom is, noch politicus, en ook niet kan voorspellen hoe de problemen in de wereld zich gaan ontwikkelen. Wat hij wel heel goed kan, is duiden wat de consequenties zullen zijn voor het verloop van internationale goederenstromen. Wat zijn nu eigenlijk precies de logistieke overwegingen bij dat friend shoring? Om dit uit te leggen, geeft hij een stukje college over de afweging tussen productiekosten versus voorraad- en transportkosten. ‘Tot op heden wogen de productievoordelen in China ruimschoots op tegen de hogere transportkosten en de extra ketenvoorraad die je moet inbouwen om leadtimes op te vangen. Wat je momenteel ziet, is dat door de hoge onzekerheid in die leadtimes de voorraden al flink beginnen op te lopen. Als nu door dreiging van bijvoorbeeld een conflict in Taiwan die onzekerheid nóg groter wordt, komt er een moment dat bedrijven zoveel voorraad moeten gaan aanhouden dat de balans naar de andere kant doorslaat. Dan is het uit kostenperspectief niet meer aantrekkelijk om in China te produceren, omdat daar te hoge kapitaalkosten als gevolg van hogere ketenvoorraad tegenover staan.’

Multisourcing bij Heineken

Na de lezing van Jan Fransoo hield ook Wilko Sierksma, director network design & performance bij bierbrouwer Heineken, een presentatie waarin hij reflecteerde op de nog nagalmende woorden van zijn voorganger. Het alloceren van productie en het spreiden van mogelijke risico’s zijn ook voor Heineken zeer actuele thema’s, gaf hij aan, maar van een acute koerswijziging is geen sprake. ‘We gaan komende jaren volop verder investeren in het verduurzamen van de huidige productiefaciliteiten. Ook gaan we wereldwijd onze brouwfaciliteiten verder flexibiliseren en meer standaardiseren, zodat we aan multisourcing kunnen doen. Dan zijn we voor één bepaald biermerk niet afhankelijk van één land maar kunnen we dit in verschillende landen produceren. We zijn er dus mee bezig, maar we zullen niet honderden miljoenen euro’s in compleet nieuwe brouwerijen gaan investeren, enkel en alleen omdat er ergens in de wereld iets mis kan gaan. Als je het over kostenafwegingen hebt… dat worden dan wel heel dure verzekeringspremies.’

Gedachtegoed Ad van Goor

De lezingen van Jan Fransoo en Wilko Sierksma waren onderdeel van het evenement ‘In het spoor van Ad van Goor’ dat door de gelijknamige stichting jaarlijks wordt georganiseerd. Doel van de stichting is het gedachtegoed en de ideeën van de in 2020 overleden Ad van Goor te eren en voort te zetten. ‘Ad stond voor verbinding en het delen van logistieke kennis’, sprak initiatiefnemer Hessel Visser tijdens zijn openingswoord. ‘Hij bracht bedrijfsleven, universiteiten en hogescholen bij elkaar om zo het algehele kennisniveau in Nederland op het gebied van supply chain management naar een hoger niveau te tillen. Dat is ook precies het doel van onze stichting en deze netwerkbijeenkomsten.’ De volgende editie staat gepland voor 2 november 2023.