Mislukkingen moet je koesteren en zijn een bron van innovatie

De congressen van logistiek consultancybureau UC Group staan steevast in het teken van co-creatie en innovatie. Dit jaar met een bijzondere twist: mislukkingen. Volgens Paul Iske, oprichter van het Instituut voor Briljante Mislukkingen, moeten bedrijven fouten niet verdoezelen maar juist koesteren, omdat daar innovatie ontstaat. Ex-astronaut André Kuipers, die het evenement afsloot, is het daar gedeeltelijk mee eens. De ruimtevaart is een sector waar heel veel technologische innovaties ontstaan, maar tijdens missies laat je het liever niet op een mislukking aankomen.

Door Harm Beerens

Paul Iske noemt zichzelf Chief Failure Officer bij het Instituut voor Briljante Mislukkingen. Dit klinkt kolderiek maar de boodschap die hij op het Innovation & Experience-evenement in Tilburg afgeeft, is bloedserieus: bedrijven en organisaties kunnen veel leren van hun fouten. Niet alleen om herhalingen te voorkomen, maar ook omdat mislukkingen innovatie aanjagen. ‘Innovaties zijn het gevolg van nieuwe, onverwachte patronen en die komen vaak bij mislukkingen aan het licht.’

Als hoogleraar Open Innovation & Business Venturing aan de Universiteit van Maastricht en Stellenbosch University in Zuid-Afrika, deed Iske onderzoek naar waarom goedbedoelde initiatieven soms een totaal andere uitkomst hebben dan verwacht. Hiervoor zijn zestien oorzaken te benoemen, die volgens hem ook binnen een supply chain-omgeving van toepassing zijn. ‘Logistiek is een complex vakgebied, maar ook onvoorspelbaar. Ik zie dat bedrijven onzekerheid proberen te bedwingen door gedetailleerde planningen te maken, maar het enige dat ze daarmee creëren, is schijnzekerheid. Ik zie projectplanningen vooral als een verzameling leugens die in de praktijk nooit uitkomen.’

Dure oude organisatie

Tijdens zijn keynote strooit hij met voorbeelden van geflopte projecten, en analyseert hij de totstandkoming. Eén project betreft de gemeente Breda die het plan had opgevat om een auto met camera door de stad te laten rijden om infrastructurele beschadigingen in kaart te brengen. Iedere minuut kwamen er nieuwe beelden binnen, maar waar de bedenkers niet aan hadden gedacht, was dat de onderhoudsafdeling een planningscyclus van een half jaar hanteerde, en dus helemaal niet met die real-time informatie om kon gaan. Iske: ‘Dit is een type mislukking dat je ook vaak in bedrijven ziet: geavanceerde technologie wordt ingezet in een organisatie die daar niet klaar voor is. Ik hanteer daarvoor de formule NT+OO=DOO. Nieuwe Technologie plus een Oude Organisatie is gelijk aan een Dure Oude Organisatie.’

Blockchain mislukt vaak

Dat er ook in de logistiek veel mislukkingen voorkomen, wordt beaamd door Paul Bessems van innovatieplatform WEconomics. Samen met Stefan Verhagen van Zoof-IT geeft hij tijdens het evenement een workshop over blockchain. Volgens Bessems een typisch voorbeeld van nieuwe technologie die je absoluut niet op oude organisatievormen moet plakken. ‘Blockchain is een nieuwe vorm van data organiseren waarbij je niet in bedrijven, maar in ecosystemen moet denken.’

Bijna 90 procent van de blockchain-projecten is volgens hem tot nu toe mislukt, onder andere omdat niet aan deze voorwaarde werd voldaan. Een beroemd voorbeeld is het TradeLens-project van rederij Maersk en IBM. ‘Dit was technisch gezien een perfect systeem, maar het ging mis omdat ze andere belanghebbenden te laat bij het ecosysteem hebben betrokken.’ Zonder medewerking van de grote internationale vervoerders had het blockchain-project geen kans van slagen.

Onbedoelde bijeffecten

Waarom bedrijven hun mislukkingen niet moeten wegstoppen maar juist koesteren, is dat ze een bron van nieuwe kennis en innovatie zijn. Professor Iske: ‘Door te analyseren waarom iets mislukt, voorkom je dat het nog eens gebeurt. Sommige mislukkingen hebben bovendien een onbedoeld bijeffect, dat achteraf nog waardevoller blijkt te zijn dan het oorspronkelijke plan. De bekende Post-its van 3M bijvoorbeeld zijn ontstaan uit een mislukt project om extra sterke lijm te maken. De ontwikkelaars dachten aanvankelijk dat ze niks met de slappe lijm konden, tot iemand binnen het bedrijf vroeg of er ook lijm bestond die makkelijk loslaat en geen lijmresten achterlaat. Dat was een eureka-moment.’

Bron van innovatie

Een sector waar wel honderden van dit soort onbedoelde, achteraf briljante bijeffecten plaatsvindt, is de ruimtevaart, stelt André Kuipers tot slot van het congres. Hij noemt een waslijst van alledaagse toepassingen die hun oorsprong vinden in de ruimtevaart. De satellietsystemen waar onze navigatiesystemen en weer-apps op draaien, de ruimtetelescooptechnologie waar de camera’s van onze mobieltjes mee zijn uitgerust, etc.

Kuipers heeft als astronaut bij ESA twee missies naar de ruimte gemaakt, maar zou zijn eigen handelen in het ruimteschip niet als innovatief willen bestempelen. ‘Er worden uiteraard heel veel experimenten gedaan, maar tijdens de vlucht en het verblijf in het ruimtestation ISS wil je niks aan het toeval overlaten. De technologie die we daar gebruiken, moet absoluut betrouwbaar zijn en is van tevoren eindeloos getest. In die zin zijn de spullen, de materialen en de computers waarmee je in de ruimte werkt, juist niet innovatief. Je wilt geen enkel risico nemen.’