Oorlog Oekraïne kan verduurzaming supply chains versnellen

De oorlog in Oekraïne heeft wereldwijd grote impact op goederenstromen en zorgt voor grote onzekerheid in supply chains. Bedrijven zijn druk met het re-routen van goederenstromen en VDL Nedcar kan niet meer aan onderdelen komen. Op lange termijn zal het tot meer reshoring leiden en zullen bedrijven versneld overstappen op groene energie, verwachten experts. De huidige eensgezindheid in Europa is hiervoor een gunstige bijkomstigheid.

Door Harm Beerens

De invasie van Rusland in Oekraïne en de geopolitieke spanningen die hieruit voortvloeien, bezorgen supply chain-mensen over de hele wereld hoofdbrekens. Er moeten allerlei acute problemen worden gefixt zoals Oekraïnse chauffeurs die wegvallen, containers die niet meer per trein van China naar Europa kunnen en havens in de Zwarte Zee die zijn afgesloten, naast de sancties die Russische banken en bedrijven krijgen opgelegd. VDL Nedcar moet zelfs tijdelijk zijn productie staken omdat een toeleverancier met fabrieken in Oekraïne geen kabelbomen meer kan leveren.

4PL-bedrijf Caroz, dat wereldwijd transportstromen monitort en in goede banen leidt, waarschuwt zijn klanten voor stijgende brandstofprijzen, cyberaanvallen en restricties voor luchttransport. ‘Op allerlei plekken in de wereld staan containers vast en moeten we voor klanten alternatieven zoeken om hun goederen op bestemming te krijgen’, vertelt director operations Mike Heijnen. ‘Het is op dit moment alle hens aan dek voor ons en we proberen met creatieve oplossingen onze klanten toch zo goed mogelijk te helpen.’

Re-routen van stromen

Veel vragen komen binnen over het re-routen van goederenstromen die onderweg zijn naar Rusland, merkt Patrick Haex van Buck Consultants op. ‘Klanten willen goederen in transit opslaan of re-routen in West-Europa of in Finland. Producten die in Rusland liggen, zijn daar immers lastig weg te halen en ergens anders te verkopen. Steeds meer dienstverleners accepteren ook geen boekingen meer naar Rusland, zoals bijvoorbeeld DHL en Kuehne + Nagel.’

Volgens Haex hangt een en ander af van de incoterms die bedrijven hebben afgesproken; is de inkopende of verkopende partij verantwoordelijk voor het voor- en natransport? En wil de verkopende partij de goederen überhaupt nog naar Rusland exporteren? Ook valuta-afspraken zijn op dit moment zeer relevant. ‘Door de sancties is de roebel in korte tijd gigantisch gekelderd, dus als je wordt betaald in roebels maar zelf in dollars inkoopt, is het maar de vraag of transacties nog winstgevend zijn.’

Reshoring in stroomversnelling

Op de wat langere termijn zal het conflict volgens Haex tot meer reshoring leiden: Europese bedrijven die hun productieactiviteiten terughalen uit Azië en weer dichter bij de markt gaan produceren. ‘Bedrijven willen de kwetsbaarheid van hun supply chains verlagen. Die trend is tijdens de corona-epidemie al ingezet, maar door de geopolitieke spanningen rondom Oekraïne zal hier meer haast mee worden gemaakt, verwacht ik. Nu de brandstofprijzen exploderen en daarmee de transportkosten, zal het make in region, sell in region-principe alleen nog maar aantrekkelijker worden.’

Transitie naar niet-fossiel

Volgens Gerard Ekhart is dat misschien de positieve kant van dit verder zo ontzettend tragische conflict. Als bedrijvendokter en trendwatcher in de maakindustrie hamert hij er al langer op dat bedrijven moeten breken met hun CO2-uitstotende en de aarde uitputtende supply chains. ‘Ik denk dat de oorlog de al bestaande energiecrisis vergroot en de transitie zal accelereren. Deze schokgolf zorgt er misschien voor dat bedrijven die nog steeds spullen van de ene kant van de aarde naar de andere verslepen, nu dan eindelijk eens de transitie naar niet-fossiele brandstof gaan maken. De technologie hiervoor bestaat al lang, maar directies hielden de boot altijd af. Als de olieprijs verder stijgt en we binnen Europa minder afhankelijk van Russisch gas willen zijn, zal dit snel veranderen.’

Europa eensgezind

Een lichtpuntje in de huidige crisis is volgens hem de enorme eensgezindheid die er momenteel binnen de Europese Unie heerst. ‘Ook dat is nodig voor een energietransitie, want dat kun je als land niet in je eentje. En zoals we nu op defensievlak opeens heel hecht samenwerken in Europa, moeten we dit ook bij ons industriebeleid en het bouwen van duurzame supply chains doen. Feitelijk is in Europa alleen de automotive nog relatief autonoom, andere industrieën hebben we in Europa afgebroken en voor een groot deel naar andere werelddelen verplaatst. Dit zullen we moeten herstellen maar dan wel met schone technologie. Supply chain-mensen moeten hierin het voortouw nemen.’

De oorlog in Europa is verschrikkelijk en brengt vooral heel veel ellende. Heel de wereld leeft mee met de mensen in Oekraïne die vechten voor hun leven en hun vrijheid. De uitdagingen waar de supply chain community voor staat, zijn daarmee niet te vergelijken. Het meest acuut voor hen zijn de internationale transporten die worden gehinderd door stijgende brandstofprijzen, verstoringen en afsluitingen van aanvoerroutes, cyber attacks en tekort aan chauffeurs. Het zal bedrijven er toe aanzetten hun supply chains in de toekomst minder kwetsbaar te maken en productie weer naar Europa te halen. Als ze dan tegelijkertijd de zo noodzakelijke transitie naar een duurzame supply chain maken, is dat een neveneffect dat nog enigszins positief is te noemen.