Simpele sensor vereenvoudigt complexe supply chain van vaccins

De Covid-vaccin-supply chain kent nogal wat uitdagingen. Hoe regel en garandeer je dat de vaccins op de juiste temperatuur bewaard blijven, met name in landen waar niet zo’n geavanceerde medicatie-supply chain bestaat? En hoe voorkom je namaak? De technologie die een Nederlandse scale-up in eerste instantie ontwikkelde voor malariamedicatie redt nu ook Covid-mensenlevens.

Overal in Europa zijn grote Covid-vaccinatiestraten opgetuigd in sport- en evenementenhallen, zodat (tien)duizenden mensen per dag op één locatie kunnen worden gevaccineerd met de moeilijk te handelen vaccins van Pfizer en Moderna, die diepgevroren bewaard moeten worden en daarom ongeschikt zouden zijn voor gebruik in huisartsenpraktijken.

In Nederland leidde deze complexiteit zelfs tot hinderlijke vertraging bij de start van de vaccinatiecampagne. Waar minister De Jonge in het najaar van 2020 nog riep dat Nederland het beste fijnmazige vaccinatienetwerk ter wereld had, wat ons een enorme voorsprong zou geven, bleek dit in de praktijk juist alleen maar extra complexiteit toe te voegen. Als we in Nederland al tegen zoveel logistieke problemen aan lopen, hoe moeilijk moet het dan zijn in armere landen zonder goede koel- en IT-infrastructuur?

Koelbox met sensor

Eigenlijk is dat helemaal niet zo moeilijk, zo laat Uruguay zien. Het land maakt gebruik van een systeem dat is ontwikkeld door koelboxfabrikant Va-Q-Tec en de Nederlandse scale-up AntTail, dat sensoren ontwikkelt om de medicatie-supply chain transparant te maken. Het systeem is simpel. De koelboxen van Va-Q-Tec kunnen 72 uur op +5 graden Celsius blijven zonder dat daar stroom voor nodig is. Daarna warmen de boxen langzaam op. De vaccins van Pfizer en Moderna moeten diepgevroren worden bewaard, maar mogen zeven dagen voor gebruik opwarmen tot maximaal 5 graden. De sensor meet continu de temperatuur in de koelbox en stuurt de data naar iedere willekeurige telefoon waarop de app is geïnstalleerd die AntTail zelf ontwikkelde met Mendix.

‘Je kunt op deze manier de vaccins fijnmazig distribueren zónder dat je een koelinfrastructuur nodig hebt en zónder complexe IT-voorzieningen’, zegt Mark Roemers, oprichter van AntTail. Behalve de temperatuur monitort de sensor ook of de koelbox open is geweest. Belangrijk, want met name in corruptiegevoelige landen zijn er nogal wat namaakmedicijnen in omloop. De traditionele manier van het verzegelen van boxen werkt niet of nauwelijks, omdat ook die zegels worden nagemaakt.

Geen koel- en IT-infrastructuur

Roemers kent de problemen in medicatie-supply chains maar al te goed. Hij ontwikkelde AntTail in eerste instantie om iets te doen aan het hoge aantal sterfgevallen doordat malariamedicatie niet werkt. ‘De WHO heeft becijferd dat wereldwijd ongeveer 200.000 mensen per jaar sterven doordat malariamedicatie zijn werking heeft verloren of doordat het namaak betreft. Een test in Senegal wees uit dat het maar liefst 44 procent van de malariamedicatie betreft. In Covid-vaccins gaat nog veel meer geld om en aan de temperatuur worden nog veel strengere eisen gesteld. We hebben dus alle reden om aan te nemen dat het probleem van onzorgvuldige logistiek en namaak bij Covid-vaccins nog groter gaat zijn’, aldus Roemers.

Hij kent vanuit de supply chain voor malariamedicatie de infrastructurele problemen in armere landen. Er zijn nauwelijks geschikte warehouses, er zijn geen IT-systemen voor tracking en tracing, er zijn geen gekoelde vrachtwagens voor het transport, op de priklocaties is al helemaal geen koeling- of IT-infrastructuur aanwezig, en overal in deze zwakke supply chain liggen kansen voor fraudeurs om het echte vaccin om te ruilen voor namaak. De door Va-Q-Tec en AntTail ontwikkelde oplossing komt aan al deze problemen tegemoet. ‘Je hoeft alleen maar de app te downloaden om de sensor in een doos uit te lezen. En hoe arm een land ook is, een mobiele telefoon hebben ze overal’, zegt hij.

Levens redden

Roemers is inmiddels met meerdere Zuid-Amerikaanse en Afrikaanse landen en met verschillende ngo’s in gesprek, maar ook met rijke Westerse landen, zoals de VS, en het RIVM in Nederland. Tegelijkertijd vindt hij een deal met deze landen minder belangrijk. ‘In Westerse landen zouden we de logistiek kunnen vereenvoudigen en de overheid veel geld kunnen besparen, maar in Zuid-Amerika, Afrika en Azië redden we levens.’

Zien hoe het werkt? Bekijk de YouTube-video.