Circulaire keten ICT moet afvalstapel flink inperken

De Nederlandse ICT-keten veroorzaakt een continue stroom aan afgeschreven hardware. Om de toenemende digitalisering in onze samenleving duurzamer te maken, is het bevorderen van circulariteit in de ICT-supply chain cruciaal. Dat blijkt uit het onderzoek ‘Naar een circulaire keten voor ICT’ van het Utrecht Sustainability Institute (USI) in opdracht van de Amsterdam Economic Board.

Met een jaarlijks inkoopvolume van 43 miljoen ICT-producten heeft vooral het Nederlandse bedrijfsleven grote impact. Juist hier zou de transitie naar circulariteit in de keten dan ook aangepakt moeten worden. Als alle bedrijven de omslag naar circulaire ICT-inkoop maken door de levensduur van hun apparatuur op te rekken, worden afvalstromen en uitstoot bijvoorbeeld al met 50 procent teruggedrongen. Vervolgens kan worden toegewerkt naar volledige circulariteit, aldus het onderzoek.

De uitkomsten van het onderzoek vormen het startpunt van een multidisciplinaire werkgroep waaraan hardware-leveranciers, resellers, inkopers, datacenters, overheden en kennisinstellingen meedoen. De werkgroep gaat een handreiking opstellen voor inkopers. Ook wil ze ervaring opdoen met de toepassing van verschillende circulaire oplossingen en de monitoring van circulair gebruik van ICT. Doel is om de inkoop van circulaire alternatieven te stimuleren. De Amsterdam Economic Board zet hiermee actief in op de regionale ambitie om te komen tot 100 procent circulaire inkoop in 2030.

ICT één van de meest vervuilende sectoren

De Nederlandse ICT-hardwarestapel groeit jaarlijks met 5 miljoen producten. En ieder jaar worden er 860.000 producten méér weggegooid dan het jaar ervoor. Met een ‘voorraad’ van 247 miljoen producten in 2018, een jaarlijkse stijging van 5 miljoen producten met een gemiddelde afschrijvingstermijn van vijf jaar, komen er vanaf 2021 elk jaar ruim 50 miljoen ICT-producten ‘vrij’. ICT is daarmee hard op weg één van de meest vervuilende sectoren te worden.

Productie en gebruik van hardware kosten veel energie en gaan gepaard met vervuiling, zowel in de productie- als in de afvalfase. De huidige bijdrage van de mondiale ICT-sector aan emissies (productie en gebruik) wordt geschat op 3 tot 6 procent. Dat komt in de buurt van de uitstoot van de cementindustrie wereldwijd. Recente studies voorspellen dat als de huidige groeilijn doorzet, productie en gebruik van ICT verantwoordelijk zijn voor 14 procent van de mondiale broeikasgasemissies in 2040. Dat is vergelijkbaar met de emissies van de hele transportsector of het energieverbruik in de gebouwde omgeving wereldwijd.

Consuminderen, levensduurverlenging, hergebruik en refurbishment

Het terugdringen van de negatieve impact van productie en gebruik van ICT blijkt niet alleen een kwestie van het verlagen van het energieverbruik en het maken van de overstap naar hernieuwbare energiebronnen. De maatschappij moet gelijktijdig versneld circulaire ICT-hardware omarmen om tot verdere broeikasgasreductie te komen, aldus het onderzoeksrapport. Het maken van hardware van steeds nieuwe grondstoffen is namelijk enorm energie-intensief en vertegenwoordigt 45 procent van de totale potentie van CO₂-reductie.

Daarnaast voorkomt circulariteit in ICT-hardware dat schaarse materialen afkomstig van kritieke grondstoffen uitgeput raken. Circulaire oplossingen als consuminderen, levensduurverlenging, hergebruik en refurbishment blijken essentieel om de CO₂-footprint binnen de perken te houden. Ook bieden ze volop kansen voor ondernemers om structureel minder hardware aan te schaffen, meer in te zamelen, te repareren of verbeteren, en terug in de Nederlandse economie te brengen.

‘Nederlanders investeren jaarlijks zo’n €9,5 miljard in ICT-hardware. De zakelijke markt neemt hiervan 55 procent voor zijn rekening. Dit geeft goede mogelijkheden om te sturen op een circulaire ICT-keten’, zegt Claire Teurlings, Lead Circulaire Economie bij de Amsterdam Economic Board. ‘Daarnaast zorgt circulaire ICT voor kostenreductie bij inkopende organisaties. Uit onderzoek blijkt dat door levensduurverlenging hardware-inkopers een besparing van 20 procent of meer op de aanschafkosten kunnen realiseren. De keuze voor refurbished apparatuur levert inkopende organisaties in de regel 50 procent of meer kostenbesparing op, zonder in te hoeven boeten aan functionaliteit en kwaliteit.’

Circulaire ICT-keten vooralsnog nichemarkt

Ondanks dat grote hardware-producenten investeren in circulaire oplossingen, blijft circulaire ICT vooralsnog een nichemarkt. Wel is er een stijgende populariteit van lease- of servicemodellen voor hardware. Daardoor ontstaat een verschuiving van ‘betalen voor bezit’ naar ‘betalen voor gebruik’. ‘Er zijn al heel mooie oplossingen in de markt beschikbaar. HPE en Dell Technologies werken inmiddels aan innovaties in materiaalgebruik en design for reusability, zodat de toegang tot en ontmanteling van componenten makkelijker wordt’, meldt Jeroen van der Tang, Duurzaamheidsmanager bij NLdigital.

‘Toch zien we tegelijkertijd dat zowel de zakelijke als de consumentenmarkt eigenlijk nog nauwelijks naar circulaire oplossingen vraagt. Daar komt bij dat zolang toeleveranciers in de keten zich nog geen zorgen maken over de beschikbaarheid en schaarste van kritieke grondstoffen, de urgentie voor circulariteit simpelweg nog niet (financieel) wordt gevoeld. Ook in de toeleveringsketen is dus meer bewustzijn nodig van de urgentie en verdient de potentie van circulaire ICT – voor ICT-bedrijven én klanten – meer zichtbaarheid’, aldus Van der Tang.